Nasze Gwiazdozbiory

Wieloryb

Cetus, Ceti - Cet

    Wieloryb to jeden z najstarszych gwiazdozbiorów. Jest w każdym razie współczesny legendzie o Perseuszu i Andromedzie. Pierwotnie był to potwór morski mający pożreć przykutą do skały Andromedę. Gdy jednak potwór spojrzał na głowę Meduzy, którą Perseusz mu pokazał, natychmiast skamieniał. Dostał się na niebo jako dowód waleczności Perseusza.
    Wieloryb jest najbardziej rozległym gwiazdozbiorem nieba. Sąsiednie Ryby w kształcie litery V mierzą jak strzała prosto w jego środek.
    Najznakomitszym obiektem w Wielorybie jest Cudowna, zwana po łacinie Mira (o Cet). Jest jedną z najciekawszych gwiazd zmiennych. Odkrył ją współczesny Galileuszowi astronom Fabricius* jeszcze przed wynalezieniem lunety. Gwiazda regularnie pojawia się na niebie na okres od czterech do pięciu miesięcy, a potem znika (można ją wówczas zobaczyć tylko przez lunety). To pojawianie i znikanie w okresie jedenastu miesięcy było głównym powodem nadania jej nazwy Mira (Cudowna). Jest ona przedstawicielką gwiazd zmiennych długookresowych, których znamy kilka tysięcy. Mira znajduje się w odległości ośmiuset dwudziestu lat świetlnych, a jej średnica jest około czterystu razy większa od średnicy naszego Słońca. W okresie największej jasności wysyła aż tysiąc razy więcej promieniowania niż w okresie minimum blasku. Wahania te związane są ze zmianą rozmiarów (gwiazda pulsuje) i zmianą temperatury powierzchni (od 1900 do 2600 stopni). Ponieważ powierzchnia Cudownej Wieloryba (tak samo jak i inne zmienne długookresowe) ma stosunkowo niską temperaturę, większość jej promieniowania przypada na promieniowanie niewidzialne, podczerwone (cieplne). Zaledwie tylko kilka procent promieniowania przypada na światło. Dotychczas nie jest całkiem jasne, dlaczego gwiazdy typu Cudownej Wieloryba pulsują.
    Trzeba jeszcze wspomnieć o słabej gwiazdce t Ceti, która należy do najbliższych gwiazd, jest oddalona od nas tylko o jedenaście lat świetlnych i szybko porusza się po niebie (w ciągu tysiąca lat przesuwa się o średnicę Księżyca). Ale tak samo jak nasze Słońce, wolno obraca się wokół swej osi. Widocznie gwiazdy tego typu swój ruch obrotowy (moment pędu) przekazały obiegającym je planetom. Jedna z nich może być zamieszkana przez istoty rozumne i dlatego t Ceti (podobnie jak i e Eri) jest tak wnikliwie obserwowana przez ziemskich obserwatorów. Przypuszcza się, że tamtejsi mieszkańcy mogą wysyłać sztuczne sygnały.

*Fabricius Dawid (1564-1617), astronom holenderski, wraz ze swym synem Janem Fabriciusem (1587-1615) obserwował plamy na Słońcu